Ethereum(ETH) 10 yaşında: Merkeziyetsizliğin dönüşüm yolculuğu

Ethereum(ETH) ana ağının faaliyete geçişinin üzerinden 10 yıl geçti. Bu süreçte Ethereum yalnızca bir kripto para olmaktan çıkıp, küresel ölçekte dağıtık uygulamaların çalıştığı bir platforma dönüşerek kripto dünyasında büyük bir evrim yaşadı. Ethereum’un beyaz kağıdının yayımlanmasından son ‘Prag-Elektra(Pectra)’ hard fork’una kadar geçen zamanda yaşanan önemli kırılma noktaları, projenin blokzincir endüstrisine olan etkisini daha net şekilde ortaya koyuyor.

Ethereum’un temelleri 2013’ün Kasım ayında Vitalik Buterin’in yayımladığı beyaz kâğıt ile atıldı. Buterin, Ethereum’u **‘dünya bilgisayarı’** vizyonuyla, merkeziyetsiz uygulamaların çalışabileceği bir platform olarak tasarladı. Ardından 2014’ün Temmuz ayında düzenlenen ilk coin arzı (ICO) sırasında yaklaşık 18 milyon dolar (yaklaşık 250 milyar TL) fon toplandı ve bu sayede proje, 2015’in Temmuz ayında ana ağı resmen devreye aldı.

2016 yılında Ethereum tarihinin en büyük krizlerinden biri olan **The DAO saldırısı** yaşandı. Bu olaydan sonra Ethereum Vakfı, saldırıdan önceki duruma dönmek için ağ üzerinde bir hard fork gerçekleştirme kararı aldı. Bu kararı reddeden topluluk üyeleri ise Ethereum Classic(ETC) adıyla orijinal zincirde kalmaya devam etti. 2017 yılında gerçekleştirilen Bizans(Bizantium) hard fork’u ile gizlilik ve akıllı sözleşme işlemlerinde performans iyileştirmeleri yapıldı.

2019’daki Konstantinopolis(Constantinople) güncellemesinde ise blok ödülleri düşürüldü ve çeşitli Ethereum Geliştirme Önerileri (EIP) ile akıllı sözleşmelerin verimliliği artırıldı. En dikkat çekici atılımlardan biri ise 2021’deki Londra hard fork’u ile geldi. Bu güncellemeyle birlikte EIP-1559 uygulanarak **işlem ücretleri modelinde temel bir değişiklik** yapıldı ve ETH'nin bir kısmının yakılması mekanizması getirildi.

Ancak kuşkusuz en büyük dönüm noktası, 2022 yılının Eylül ayında gerçekleşen **‘The Merge’ (Birleşme)** oldu. Bu yükseltmeyle birlikte Ethereum, iş ispatı (PoW) konsensüsünden hisse ispatı (PoS) modeline geçerek madenciliğe son verdi. Bu süreçten sonra Cancun-Deneb ve Pectra gibi birçok büyük güncelleme devreye alındı. Özellikle bu yıl temmuz ayında uygulanmaya başlanan Pectra hard fork’u, 11 temel EIP sayesinde doğrulayıcı güvenliği, Katman-2 ölçeklenebilirliği ve akıllı cüzdan entegrasyonu gibi birçok özelliği barındırması nedeniyle, **en kapsamlı yükseltmelerden biri** olarak değerlendiriliyor.

Geleceğe dair planlar arasında, Fulu-Osaka ve Gloas-Amsterdam gibi yeni nesil hard fork’larla blok üretim hızının artırılması ve zincir genelinde verimlilik iyileştirmeleri öne çıkıyor. Bu adımlarla Ethereum'un merkeziyetsiz ekosistemin temel taşı olmaya devam etmesi ve küresel Web3 altyapısında daha güçlü bir rol üstlenmesi bekleniyor.

Bu 10’uncu yıl dönümü yalnızca bir teknolojik platformun yıldönümü olmanın ötesinde bir anlam taşıyor. Aynı zamanda, **merkeziyetsizlik teknolojilerinin sürdürülebilir bir yolda evrildiğinin güçlü bir göstergesi** olarak kabul ediliyor. Ethereum’un geride bıraktığı yol ve gelecekte atacağı adımlar, blokzincir teknolojisinin gidişatını şekillendiren en önemli hikâyelerden biri olmaya devam edecek.