Vitalik Buterin'den GKR protokolüne övgü: Ethereum ve yapay zekada devrim yaratabilir

Ethereum(ETH) kurucusu Vitalik Buterin, yeni nesil kriptografik ispat yöntemi olarak öne çıkan GKR (Goldwasser-Kalai-Rothblum) protokolünü detaylı şekilde tanıttı. Kendi blogunda yayımladığı yazısında Buterin, sıfır bilgi (ZK) teknolojisi temelli bu yapının ölçeklenebilirlik ve verimlilik açısından sunduğu çarpıcı avantajlara değindi. Ona göre, GKR protokolü, mevcut ‘ZK ispat çerçevelerinin temel yapıtaşlarından biri’ olarak görülüyor.

İlk kez 2015’te önerilen GKR, geleneksel işlemlerin aksine ispat sırasında ara adımları es geçerek yalnızca giriş-çıkış verilerine yönelik ‘taahhüt’ mekanizmasıyla hızlı ve sade ispat süreçleri sunuyor. Buterin, bu yaklaşımı “verinin KZG ya da Merkle ağacı gibi yapılara yerleştirilip, yalnızca gerekli bilgilerin doğrulanmasına olanak sağlaması” olarak tanımlıyor. Ayrıca bu yapının ZK-SNARK ve ZK-STARK gibi diğer sıfır bilgi teknolojileriyle birleştiğinde gelişmiş ‘gizlilik’ olanakları sunduğunu belirtiyor.

Bununla birlikte, GKR’nin kendi başına gizlilik sağlamadığını da açık şekilde ifade eden Buterin, protokolün özünde ‘sadelik (succinctness)’ odaklı bir yöntem olduğunu ve ‘tam anlamıyla sıfır bilgi yapısı’ özelliği kazanabilmesi için farklı ZK çözümleriyle entegre edilmesi gerektiğini söylüyor. Bu özellikleri sayesinde GKR, şu anda Ethereum tabanlı zkEVM ve zkML gibi yeni nesil katman-2 (L2) blokzincir mimarilerinde ‘hesaplama ispatlamalarının temel yapı taşı’ olarak kullanılmakta.

Dikkat çeken bir diğer nokta ise bu teknolojinin yalnızca blokzincir ölçeklenebilirliğiyle sınırlı kalmayıp, büyük dil modelleri (LLM) gibi yapay zeka uygulamalarında da benimsenmeye başlaması. Buterin, “ZK çözümleri yalnızca L1 ile L2 arasındaki gizliliği güvence altına almakla kalmıyor, aynı zamanda yapay zeka ve güvenlik mimarilerinin temel bileşeni haline geliyor” diyerek GKR'nin çok yönlü etkisine işaret ediyor.

Öte yandan Buterin, kısa süre önce tanıttığı yeni güvenlik projesi Kohaku ile de ‘birinci sınıf gizlilik (first-class privacy)’ ihtiyacına tekrar dikkat çekti. Ethereum üzerindeki gizlilik korumasını ‘basit bir ekstra özellik değil, protokolün asli önceliği’ olarak tanımlayan Buterin, bu alandaki inovasyonlara olan bağlılığını sürdürüyor.

Tüm bu gelişmeler, Buterin’in Ethereum’un merkezsizleşme ve gizlilik ilkelerine verdiği önemi gözler önüne sererken, aynı zamanda blokzincir teknolojisinin kripto para sınırlarının ötesine geçerek ‘dijital toplumun geneline yayılan’ bir altyapıya dönüşeceğini de işaret ediyor.