Kaiko: Kripto borsalarında yüksek yoğunlaşma sistemik riskleri artırıyor

Kripto veri analiz şirketi Kaiko Research, yakın tarihli bir raporunda kripto para borsalarının yapısal zafiyetlerine ve bu durumun piyasa istikrarı üzerindeki olası etkilerine dikkat çekti. Borsaların piyasa üzerindeki yoğun etkisini, likidite seviyelerini ve son yıllarda yaşanan siber saldırıları çok yönlü değerlendiren rapor, borsa merkezli yapıların kripto endüstrisinin geleceğinde ‘belirleyici risk’ unsurlarından biri haline geldiğini vurguladı.

Rapora göre, küresel kripto pazarında *aşırı derecede yüksek bir yoğunlaşma* söz konusu ve bu rekabetin merkezinde Binance yer alıyor. Binance, Coinbase, Bybit, OKX ve Upbit gibi ilk beş borsa toplam işlem hacminde baskın konumda bulunuyor. Binance, günlük dolar işlem hacmi açısından açık ara önde yer alıyor. Kaiko Research, bu derece yoğunlaşmanın sistemik riskler taşıdığına ve tek bir borsadaki hukuki ya da operasyonel sorunların tüm piyasada zincirleme etkiler yaratabileceğine dikkat çekti.

Piyasa yoğunluğunu ölçen Herfindahl-Hirschman Endeksi (HHI) verilerine göre, 2020 ile 2025 yılları arasında endeks 3.500 ile 6.100 puan aralığında seyrederek *yüksek yoğunluktaki bir piyasa yapısı* ortaya koydu. Bu değerler, söz konusu endeksin 2.500 eşik değerini aştığında ciddi yoğunlaşma riski oluştuğunu hatırlattığı için kripto piyasalarının uzun süredir kritik sınırın üzerinde konumlandığına işaret ediyor. Bununla birlikte borsalar arası rekabetin son dönemde biraz artış göstermesiyle birlikte hafif düşüş eğiliminin gözlemlendiği de belirtildi.

Likidite konusuna da odaklanan Kaiko Research, listelenen varlık sayısı ve işlem çiftleri gibi metrikleri analiz etti. Binance’in işlem çiftleri sayısı 2020 yılında yaklaşık 3 milyonken, 2025 Kasım ayında bu sayı 21 milyonu aştı. Bu artış, piyasalarda likiditenin artmasına katkı sağlarken, kullanıcı deneyimini zenginleştirme odaklı stratejik bir hamle olarak değerlendirildi.

Ancak Bitcoin(BTC), Ethereum(ETH), Dogecoin(DOGE) gibi önde gelen kripto paraların piyasa derinliği hâlâ dışsal faktörlere karşı oldukça hassas durumda. Örneğin Trump’ın göreve başlama töreni ya da "10 Ekim Finansal Krizi" gibi olayların ardından, Bitcoin’in yüzde 1 piyasa derinliğinde sadece birkaç gün içinde 6 milyon dolar üzerinde gerileme yaşandı. Bu da kripto piyasalarının ‘ani ve yapısal’ dalgalanmalara açık olduğunu gösterdi.

Kripto piyasasında yaşanan en sarsıcı gelişmelerden biri olan 2022’deki FTX iflası ise Kaiko’nun araştırmasında kilit örnek olarak yer aldı. Yetersiz likiditeye sahip FTT tokeni ve ardından Binance’in satış kararı neticesinde ortaya çıkan panik satışlar, FTX’in sadece bir gün içinde 5 milyar dolarlık para çıkışıyla çöküşünü hızlandırdı. Şirketin kurucusu Sam Bankman-Fried, müşteri fonlarını kötüye kullanma suçlamasıyla 25 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Benzer bir olay 2025 yılı Şubat ayında tekrarlandı. Kuzey Koreli hacker gruplarının Bybit borsasına yaptığı saldırı sonucunda yaklaşık 1,5 milyar dolarlık Ethereum çalındı. Kaiko’nun raporuna göre bu saldırı anlık fiyat düşüşü, volatilitede artış ve USD işlem hacimlerinde düşüş gibi etkiler yaratmış olsa da, 2022’deki FTX çöküşüne kıyasla piyasa daha hızlı toparlanma gösterdi. Bitcoin fiyatı kısa süre sonra 120 bin dolar seviyesini aşarak piyasanın toparlanma kapasitesini ortaya koydu.

Aynı yıl Kasım ayında, DeFi ekosisteminin önemli projelerinden Balancer üzerinde gerçekleştirilen saldırıda da yaklaşık 71 milyon dolarlık zarar meydana geldi. Ethereum tabanlı otomatik piyasa yapıcı (AMM) olarak çalışan Balancer’ın bu denli ciddi bir zarara uğraması, DeFi platformlarının da tıpkı merkezi borsalar gibi ‘güvenlik açığı taşıdığını’ bir kez daha ortaya koydu.

Bu örnekler, kripto piyasasında öne çıkan iki temel riski gözler önüne seriyor: Birincisi, Binance gibi dev oyuncular etrafında şekillenen *yoğunlaşmış yapı* tek bir kırılma anının tüm piyasayı etkileyebileceğini gösteriyor. İkincisi ise güvenlik alt yapısının zayıf kalması nedeniyle piyasaların halen geniş çaplı *teknolojik risklerle* karşı karşıya olduğu gerçeği.

Kaiko Research, raporunun sonunda kripto para sektörünün daha sağlam ve dirençli bir yapıya geçiş yapabilmesi için borsa merkezli yoğunlaşmanın azaltılması, güvenlik standartlarının yükseltilmesi ve şeffaflık ile dağıtılmış yapının ön plana çıkarılması gerektiğini vurguladı. Araştırmaya göre bu dönüşüm, hem yatırımcıların korunması hem de sektörün sürdürülebilir büyümesi adına artık kaçınılmaz hale gelmiş durumda.