Bot Krizi Büyüyor: Web3 Tabanlı Kimlik Sistemleri Çözüm Olabilir mi?

İnternet başlangıçta anonimliği temel alan bir alan olarak ortaya çıkmıştı. Ancak bugün, anonimlik yalnızca bireysel gizliliği korumakla kalmıyor, aynı zamanda ‘gerçek bir insan’ ile bir ‘bot’u ayırt etmenin dahi zorlaştığı bir ortama dönüştü. Yakın tarihli bir rapora göre, 2024 yılında botların toplam web trafiğindeki oranı bugüne kadar görülmemiş bir seviyeye ulaştı. Bu durum, uzun süredir tartışılan ‘ölü internet’ teorisinin gerçek olabileceğini düşündürüyor.

Kripto para dünyasındaki isimler de bu sorunun ciddiyetinin farkında. Binance kurucusu Changpeng Zhao, yakın zamanda Elon Musk’tan X (eski adıyla Twitter) platformundan botların temizlenmesini talep etti. Web3 topluluğundan da benzer çağrılar yükseliyor. Çünkü botlar yalnızca reklam amacıyla kullanılmakla kalmıyor; dolandırıcılık ve manipülasyon gibi yollarla dijital ekosistemi ciddi biçimde *bozuyor*. Sonuç olarak, gerçek hayatla daha çok iç içe geçmeye başlayan dijital dünya, *güvenilirliğini* kaybediyor.

Platform yöneticileri, botlarla mücadele için yapay zeka filtreleri ve ücretli doğrulama gibi çözümler uyguluyor. Ancak bu yöntemler temel problemi çözmekten oldukça uzak. Pek çok kullanıcı, hiçbir açıklama yapılmaksızın içeriklerinin silinmesi ya da hesaplarının askıya alınmasıyla karşı karşıya kalıyor. Dahası, bazen sırf insan olduklarını kanıtlamak adına, kullanıcılardan hassas kişisel bilgilerinin paylaşılması isteniyor. Bu da yalnızca *kişisel gizlilik* ihlallerine değil, aynı zamanda insanların çevrimiçi dünyaya katılmasını engelleyen *yüksek bir bariyer* yaratıyor.

Asıl endişe verici nokta ise bot trafiğinin dijital ekonomiye çok büyük zararlar verebilmesi. Şirketler, reklam bütçelerinin önemli bir bölümünü sahte tıklamalara ve izlenmelere harcamak zorunda kalırken, bazı rakipler de doğrudan rakip markanın pazarlamasını baltalamak amacıyla botları *kasıtlı* olarak kullanıyor. Bu durum, çevrimiçi dünyaya olan *güveni* kemiriyor ve *gerçek içerik üreticilerinin* ya da markaların hak ettiği değeri görmesini engelliyor.

Bugüne kadar uygulanan çözümlerin neredeyse tamamı merkezi sistemlere dayanıyor. Yani bu süreçler sosyal medya şirketlerinin kendi inisiyatiflerine göre işliyor. Ancak botların giderek daha karmaşık hale gelen algoritmaları, bu tür merkezi sistemlerin sınırlarını açıkça ortaya koyuyor. Öyle ki, yapay zekaların algılayamadığı botlar platformlarda kalırken, *gerçek kullanıcıların* erişimi engellenebiliyor düşüncesi tam anlamıyla bir *ironi* yaratıyor.

X’in ücretli doğrulama sistemi gibi bazı platformlar ödeme tabanlı çözümlere yönelmiş durumda. Ne var ki bu tür ücret politikaları, maddi gücü olmayan kullanıcılar açısından *ayrımcı* bir yapı oluştururken, finansal kaynakları bol olan bot operatörleri için pek bir engel oluşturmuyor. Sonuçta bu yöntemin ne erişilebilirliği artırdığı ne de sorunun kökten çözümüne bir katkı sunduğu söylenebilir.

Bu noktada, söz konusu sınırlamaları aşabilecek alternatif bir çözüm olarak Web3 teknolojilerinden faydalanmak gerektiği açık. Özellikle *dağıtık kimlik(DID)* ve *itibar temelli kimlik sistemleri*, merkezi otoriteye bağlı olmaksızın kullanıcıların kimliğini ispatlamasını sağlıyor. Dahası, bu sistemlerde hassas bilgiler açıklanmak zorunda kalmadığı için *kişisel veri gizliliği* korunurken, aynı zamanda şeffaflık da sağlanabiliyor.

Ayrıca, dağıtık itibar sistemleri kullanıcıların tarihçesi ve güvenilirliğine dayalı bir doğrulama süreci sunuyor. Böylece *gerçek kullanıcıların etkisi artırılırken*, bot hesapların yayılım gücü azaltılıyor. Bu sistemlerin merkeziyetsiz olması sayesinde, büyük şirketlerin çıkarlarına göre yönlendirilme riski de büyük ölçüde azalıyor *yorum*.

Sosyal medya mecralarındaki bot sorunu yalnızca teknik bir aksaklık değil, aynı zamanda platformların meşruiyetini ve varlık nedenini tehdit eden köklü bir kriz. Bugünkü merkezi yaklaşım, botları durdurmak bir yana, yeni sorunlar yaratıyor. Bu nedenle, her kullanıcının kendi verisi ve güvenilirliği üzerinde kontrol sahibi olduğu *dağıtık yapılar* geleceğe yönelik olmazsa olmaz bir dönüşüm olarak öne çıkıyor.

Mevcut düzenden daha ileriye geçebilmek için hızlı bir değişim *kaçınılmaz*. Sosyal medya insanların gerçekten iletişim kurduğu bir alan olarak varlığını sürdürmek istiyorsa, botların platformları *etkisiz hale getirmesini* beklemeden Web3 temelli çözümlere yönelmek şart.