Starknet, Ethereum’un '1. aşama' dağıtık mimari standardına ulaşan ilk ZK-rollup ağı oldu

Ethereum(ETH) tabanlı katman-2 (Layer 2) ölçeklenme çözümü Starknet, Vitalik Buterin tarafından önerilen *dağıtık mimari* rehberindeki ‘1. aşama (Stage 1)’ standardını karşıladığını duyurarak önemli bir teknik dönüm noktasına ulaştı. Starknet, şu anda toplam kilitli varlık (TVL) miktarı bakımından *sıfır bilgi ispatı* (ZK-rollup) kullanılan ağlar içinde en büyük ölçeğe sahip katman-2 ağ olarak öne çıkıyor.

Proje ekibi, 2022’de Buterin’in sunduğu değerlendirme çerçevesine atıfla, “eğitim tekerleklerinin kaldırıldığı” yani merkezi kontrolün azaldığı bir 1. aşama dağıtık yapıya geçildiğini açıkladı. Bu durum, ağın işleyişinde sadece sınırlı düzeyde merkezi otorite veya kurum katılımı olduğunu gösteriyor. Şirket ayrıca bu çerçevenin, Ethereum ölçekleme çözümlerini analiz etmek için *zincir üstü (on-chain) denetim* açısından ‘altın standart’ olduğunu vurguladı.

Bu dönüm noktası; bağımsız bir güvenlik konseyinin kurulması, sansür karşıtı mekanizmaların sistemleştirilmesi gibi çeşitli teknik ve yönetişimsel iyileştirmeler ile mümkün hale geldi. Güvenlik konseyinin etkisi tamamen ortadan kalkmasa da, *doğrulanabilir geçerlilik kanıtı (validity proof)* sisteminin akıllı sözleşmelerle sorunsuz şekilde çalışması, teknolojik açıdan anlamlı bir ilerleme olarak kabul ediliyor.

Starknet, şu anda ZK temelli Layer 2 blokzincirleri arasında ‘1. aşamaya’ ulaşan *tek* ağ konumunda. Kısa süre önce açıklanan verilere göre, ağdaki toplam kilitli varlık miktarı 629 milyon dolar seviyesine (yaklaşık 9.185 milyar TL) çıktı. Bu değer, rakibi ZKsync’in 610 milyon dolarlık (yaklaşık 8.906 milyar TL) TVL miktarını aşmış durumda. L2 ekosistemi analiz platformu L2Beat’e göre bu durum, Starknet’in en büyük ZK-rollup ağı olarak konumlandığını gösteriyor.

Tüm katman-2 çözümleri arasında değerlendirildiğinde ise Starknet, toplam beşinci sıradaki TVL hacmine sahip. Ancak bu dört büyük rakip ağın tamamı *optimistik rollup* tabanlı ve sahtekarlık kanıtları (Fraud Proof) yöntemi ile benzer şekilde 1. aşama dağıtık yapıya ulaşmış durumda.

Sonuç olarak, bu gelişme Ethereum ekosistemi içinde ZK teknolojisinin giderek olgunlaştığını ve daha geniş ölçekli benimsenmeye doğru adım attığını gösteren *önemli bir örnek* olarak görülüyor.