DeFi'de kırılganlığı azaltacak çözüm: Birleşik likidite ve izin gerektirmeyen açığa satış

Geçtiğimiz yıllarda yaşanan merkeziyetsiz finans (DeFi) devrimi sürecinde birçok geliştirici, girişim sermayesinin desteğiyle ‘izin gerektirmeyen’ kredi protokolleri tasarlamaya odaklandı. Ancak yüzeyde devrimsel gibi görünen bu sistemler aslında *teminatlı borçlanma modeli* gibi klasik bir yapının ötesine geçemedi. DeFi sistemleri bugün hâlâ off-chain fiyat verilerine dayalı oracle’lara büyük ölçüde bağımlı durumda. Bu da ‘merkeziyetsiz’ adı altında *tekil başarısızlık noktaları* kabul edildiği anlamına geliyor.

Görünürde herkesin sınırsız şekilde katılabileceği açık bir piyasa vaadi sunulsa da, DeFi platformlarında kilitli varlıkların büyük bölümü Bitcoin(BTC), Ethereum(ETH) ve stabil coinler gibi ‘blue chip’ varlıklarda yoğunlaşıyor. Bunun temel nedeni oracle sistemlerinin uzun kuyruklu (long-tail) ve düşük likiditeli token’ların fiyatlarını isabetli şekilde yansıtamaması. Bu durum sistemin *risk yönetimini olanaksız* hale getiriyor ve geri bildirim mekanizmasını fazlasıyla kırılganlaştırıyor.

İşte tam da bu noktada ortaya çıkan çözüm önerisi: *Birleşik likidite (Unified Liquidity)* yaklaşımı. Takas ve kredi altyapısını tek bir havuzda birleştirmek, uzun kuyruklu varlıkların da blue chip token’lar gibi kaldıraçlı işleme konu olabilmesini sağlıyor. Böylece oracle olmaksızın çalışabilen gerçekten *izin gerektirmeyen kaldıraçlı işlem piyasaları* ortaya çıkabiliyor.

Bugünkü kaldıraç platformlarında hâlâ listeleme onayı, merkezi fiyat akışları ve seçilmiş piyasalara dayalı, yetkilendirme gerektiren yapı hakim. Bu durum uzun kuyruklu token’ların listelenememesi ve açığa satışın mümkün olmaması gibi sorunlara yol açıyor. Sonuçta piyasa *düzenleyici işlevini* kaybediyor. Böylece ‘kötü para iyi parayı kovar’ diyen *Gresham Yasası* devreye giriyor ve spekülasyon ile manipülasyona açık bir ortam doğuyor. Arjantin’de yaşanan LIBRA olayı bunun çarpıcı bir örneği.

Sonuç olarak DeFi cephesinde *izin gerektirmeyen açığa satışın eksikliği*, sistemik bir kırılganlık yaratıyor. Fiyat keşfi sağlıklı şekilde gerçekleşmediği için token’lar yapay şekilde iniş çıkışlar yaşarken, kullanıcılar gerçek piyasa sinyallerini ayırt edemez hale geliyorlar.

Geçtiğimiz ayda da bu sorunun bir başka sonucuna şahit olundu. Solana(SOL) ağında gerçekleştirilen 12 farklı ön satış meme token projesi toplamda 1.950.000 dolarlık (yaklaşık 271 milyar TL) fon topladıktan sonra geliştiriciler ortadan kayboldu. Bu tür token sahtekârlıklarını engellemeyi başaran yeni nesil platform örneklerinden biri de Pump.fun oldu. Tam şeffaf dolaşım bilgisi ve kolay dağıtım imkânı sayesinde, ön satış token’larında rug pull riskini azaltmayı başardı. Bu sayede Solana, meme token alanında bir merkez haline gelirken, küçük bir mimari müdahale ekosisteme duyulan güveni köklü şekilde artırmayı başardı.

Artık likiditeyi parçalamak yerine, tek bir havuzda teminat yeniden kullanımı ve anlık borçlanma mümkün hale geliyor. Birleşik likidite modeli sayesinde stabil takaslar, türev ürünler ve kredi işlemleri aynı katmanda yürütülebiliyor. Böylece *modülerlik* ile *birleştirilebilirlik* tek bir sistem içinde bütünleşiyor.

Uzun vadede bu yapı, DeFi’ye yeniden *verimli bir finans altyapısı* olma potansiyeli kazandırıyor. Açık piyasalarda izin gerektirmeyen açığa satışın mümkün olması demek, herhangi bir token’ın listeleme izni beklemeden anında işlem görebilmesi ve geliştiricilerin bunun üzerine yeni finansal araçlar inşa etmeye daha özgür olması anlamına geliyor. ABD borsasında piyasa sağlığının korunabilmesinin altında da açığa satış mekanizması yatıyordu. Luckin Coffee örneğinde olduğu gibi, şirketin usulsüzlüklerini ortaya çıkaran ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) değil, Muddy Waters Research gibi bağımsız araştırma grupları olmuştu. Bu da merkeziyetsiz piyasalarda *güçsüz düzenleme araçlarının* etkin şekilde işleyebileceğini gösteriyor.

Son kertede DeFi, geleneksel finansı taklit etmek yerine kendi kurallarıyla olgunlaşan bir ekosistem inşa etmek zorunda. Bu sistemin merkezinde de *birleşik likidite* anlayışı yer almalı. İzin gerektirmeyen açığa satış işlevinin eksikliği sadece bir kusur değil, bütün bir sistemin kırılganlığı anlamına geliyor. Bu yapı değiştirilmedikçe, sahte ya da yanıltıcı token’ları filtrelemek imkânsızlaşacak ve DeFi’nin gerçek bir finans sektörü haline gelebilmesi mümkün olmayacak. Artık büyüme stratejilerinin ötesinde, duraksamayı *tedavi edecek yapısal çözümlere* ihtiyaç var.