ABD’den AI geliştiricilerine kısmi sorumsuzluk sağlayacak yasa teklifi

ABD Senatosu’nda, yapay zeka(AI) geliştiricilerinin yasal sorumluluğunu azaltacak yeni bir yasa tasarısı gündeme geldi. Tasarı, sağlık, hukuk ve mühendislik gibi oldukça uzmanlık gerektiren alanlarda AI kullanan profesyonellere daha güvenilir teknoloji hakkında bilgi verilmesini sağlarken, geliştiricilerin gereksiz yasal risklerle karşı karşıya kalmasını önlemeyi hedefliyor.

‘Sorumlu İnovasyon ve Güvenli Uzmanlık Yasası (RISE Act of 2025)’, Wyoming Senatörü Cynthia Lummis(Cynthia Lummis) tarafından sunuldu. Lummis, bu yasa teklifini “uzman düzeyde AI'ler için ABD'de hazırlanan ilk sorumluluk istisnası yasası” olarak tanımlarken, ülkenin teknolojik yeniliklere daha sağlam bir zemin sunmasını amaçladığına dikkat çekti. Yasa; doktorlar, avukatlar, finansal danışmanlar gibi uzmanların yapay zekayı danışanlarına uygulamasını kolaylaştırırken, AI sistemlerinin yapısı ve performans özelliklerinin (‘model kartları’ gibi belgelerle) açıklanmasını zorunlu tutacak.

Ancak bu yasa teklifi bir dizi tartışmayı da beraberinde getirdi. Syracuse Üniversitesi Kamu Politikaları Profesörü Hamid Ekbia(Hamid Ekbia), yalnızca teknolojiye dair teknik belgelerin şeffaflık gerekçesiyle yayımlanmasına karşı çıktı. Ekbia’ya göre, bu durum geliştiricilere geniş bir ‘cezai dokunulmazlık’ tanıyabilir ve gerçek sorumluluk, doğrudan hasta veya müşteriyle muhatap olan profesyonellerin omzuna yüklenebilir. Bazı ilerici gruplar da bu girişimi, AI şirketleri için ‘regülasyondan kaçış lisansı’ anlamına geldiği yönünde eleştirdi.

Buna karşılık hukuk uzmanı Felix Shipkevich(Felix Shipkevich), büyük dil modellerinin tahmin edilemez çıktıları nedeniyle geliştiricilere sınırsız hukuki yükümlülük yüklemenin adil olmayacağını belirtti. Shipkevich, “Açık ihmal veya kasıt olmadıkça, geliştiricilere kısmi sorumsuzluk sağlanması makul bir hukuki çözüm” değerlendirmesinde bulundu.

Tasarı kapsamı oldukça sınırlı tutuldu. Örneğin, mali danışmanlar veya radyologlar gibi uzmanlar AI’yi karar destek aracı olarak kullandığında geçerli olacak. Ancak Florida’da bir genç kızın yapay zeka sohbet botunu ‘dijital arkadaş’ olarak kullanırken intihar etmesi gibi, birey-AI doğrudan etkileşimi sonucu oluşan trajediler ise yasa dışında bırakılmış durumda.

Bu yaklaşım, Avrupa Birliği’nin benimsediği modele ciddi şekilde zıt görünüyor. AB, 2023’te kabul ettiği ‘AI Yasası’ ile vatandaş haklarını merkez alan bir düzenleme stratejisi geliştirdi. AB’nin aksine, ABD’nin sadece teknik belgelerin paylaşımına dayalı ‘risk bazlı’ yaklaşımının, kullanıcı koruması açısından yetersiz olduğu yönünde yorumlar yapılıyor. AI Future Project Direktörü Daniel Kokotajlo(Daniel Kokotajlo) da mevcut yasa taslağında şeffaflık yükümlülüklerinin çok sınırlı kaldığını savunarak, firmaların bilgi paylaşımı yerine sorumluluk üstlenme opsiyonu eksikliğine dikkat çekti.

Hem sektör hem de akademi cephesi, daha tutarlı çerçevelere dayalı düzenlemelerin gerekliliğini vurguluyor. Surrey Üniversitesi’nde hem hukuk profesörü hem de hekim olan Ryan Abbott(Ryan Abbott), özellikle sağlık hizmetlerinde AI’nin neden olabileceği sorumluluk sorunlarının karmaşık olduğunu belirtti. Abbott, bazı durumlarda insan uzmanlardan bile daha iyi sonuçlar üretebilen AI sistemleri için net tanımlara ihtiyaç duyulduğunu vurguladı.

Yasanın Kongre’den geçip geçmeyeceği henüz net değil. Ancak sektör temsilcileri bu hamleyi ilk adım olarak olumlu karşılıyor. ‘Sorumlu İnovasyon İçin Amerikalılar(ARI)’ adlı kuruluşun politika başkan yardımcısı Justin Bullock(Justin Bullock), RISE yasasının şeffaflık yönergeleri, kısıtlı kapsamlı güvenlik önlemleri ve uzman odaklı sorumluluk ilkeleri gibi olumlu yönlerine dikkat çekti. Bununla birlikte, yalnızca teknik belge açıklamanın ‘sahte güvenlik algısı’ yaratabileceği konusunda da uyardı.

Trump’ın tüketici koruma kurumları üzerindeki etkisini artırdığı bu dönemde, yasanın teknoloji şirketlerine avantaj sağlayacak şekilde şekilleniyor olması bazı çevrelerde endişe konusu oldu. Yasa onaylanırsa, 2025 yılı 1 Aralık’ta yürürlüğe girecek. AI teknolojisinin insan hayatına ve özgürlüğüne derinlemesine etki ettiği bugünün dünyasında, daha hassas ve dengeli bir düzenleme mekanizmasına olan ihtiyaç her geçen gün artıyor.