DePIN projeleri büyüyor, ancak düzenleyici boşluk risk yaratıyor

ABD Kongresi’nin kısa süre önce onayladığı *GENIUS yasa tasarısı*, kripto para sektörü açısından önemli bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor. Bu yasa, stablecoin’ler için hazırlanan yeni düzenlemelerle dikkat çekiyor. İçeriğinde yer alan *rezerv zorunluluğu, denetim şeffaflığı ve onaylı ihraççı kriterleri* gibi hükümler, sektörün yapısal çerçevesini oluşturuyor. Bu sadece bir düzenleme adımı değil, aynı zamanda *blockchain endüstrisinin büyümesi için sağlam bir temel* anlamına geliyor. Ancak, teknolojik gelişimin diğer ucundaki *merkeziyetsiz fiziksel altyapı ağları (DePIN)* konusu henüz ciddi şekilde gündeme gelmedi.

DePIN, spekülatif coin’ler ya da NFT’lerle aynı yapıya sahip değil. Bu ağlarda bireyler doğrudan donanım kurarak kablosuz internet, konum haritalama, merkeziyetsiz depolama gibi altyapı hizmetleri sunabiliyor. Katılımcıların evlerine kurdukları anten, sensör, sabit disk gibi cihazlar sayesinde blokzincir destekli sistem çalışıyor ve kullanıcılar bu katkılar karşılığında token ödülü alıyor. Yani *DePIN zaten halihazırda işlekte olan bir iş modeli* ve blokzincir dünyasında hızla yayılıyor.

Gerçekte dePIN kapsamında faaliyet yürüten projeler şimdiden önemli gelirler elde etti. Küresel kablosuz ağ sağlayıcısı Glow, bugün itibarıyla 15 milyon dolar (yaklaşık 20,85 milyon TL) üzerinde gelir açıkladı. Konum-tabanlı veri ağı Geodnet ise yıllık 1 milyon dolar (yaklaşık 13,9 milyon TL) tekrar eden gelir hacmine ulaştı. Tüm DePIN projeleri dikkate alındığında, toplam ekosistemin yarattığı gelir 250 milyon doları (yaklaşık 3,475 milyar TL) geçmiş durumda. Bu yalnızca deneme ya da kavramsal bir sistem değil; *gerçek kullanıcılar, katkı sağlayıcılar ve ticari değer sunan bir yapı*dan bahsediliyor.

Buna rağmen, DePIN hala düzenleyici bir ‘boşlukta’ konumlanıyor. Stablecoin’lerin aksine, bu sistemlere dair herhangi bir yasal çerçeve ya da tanım bulunmuyor. Geliştiriciler, yatırımcılar ve kullanıcılar potansiyel yasal risklerle karşı karşıya. DePIN yapısı itibarıyla ne telekomünikasyon, ne bulut bilişim, ne de doğrudan kripto para alanına giriyor. Bu da mevcut yasa ve düzenlemelerle DePIN’in açık şekilde sınıflandırılamamasına neden oluyor. Özellikle IoT cihazları üzerinden toplanan çevresel ve konum bilgilerine dair bir standart olmaması, *kişisel veri güvenliği açısından ciddi riskler* yaratıyor.

Ödüllendirme sistemi de dikkat çekici bir başka sorun. Birçok kullanıcı yüksek maliyetlerle cihaz kurulumuna girişiyor ancak bu katkılarına karşı net ve güvence altında bir ödül mekanizması bulunmuyor. Proje token’larının ekonomik tasarımında yaşanacak değişim ya da ödül sisteminin çökmesi durumunda, kullanıcılar *hiçbir koruma olmaksızın* zarar görebilir. Bu da ekosistemin uzun vadeli güvenilirliği ve sürdürülebilirliği açısından tehdit oluşturuyor.

Ayrıca, DePIN projeleri merkeziyetsizlik ilkesini öne çıkarıyor olsa da karar alma süreçleri çoğu zaman belirli geliştirici ekiplerin kontrolünde kalabiliyor. *Kamusal hizmet niteliğini taşıyan sistemlerde şeffaflık ve sorumlu yönetişim kritik önemdedir*, fakat bu konuda net standartlar oluşturulmuş değil.

Tüm bu sorunlara bakıldığında, DePIN’in ayrı bir yasal zemine ihtiyaç duyduğu açık. GENIUS yasa tasarısıyla stablecoin sektörüne getirilen makul düzenlemeler gibi, DePIN için de *özelleştirilmiş ve dikkatli bir yaklaşım* gerekiyor. Çünkü DePIN yalnızca bir finansal sistem değil; yazılım, donanım ve hizmetleri bir araya getiren hibrit bir yapıya sahip. Bu yüzden merkeziyetsiz finans ya da stablecoin’lerle aynı hukuki çerçevede değerlendirilemez.

ABD yönetimi gerçekten *kripto para sektörünün sağlıklı büyümesini istiyorsa*, DePIN alanı için de yasal hazırlıklar artık ertelenmemeli. GENIUS yasası nasıl bir örnek olduysa, bu sistemin kapsamı şimdi genişletilmeli. DePIN’in sunduğu somut katkı ve barındırdığı potansiyel dikkate alındığında, bu alanda geliştirilecek regülasyonlar sadece kullanıcıları korumakla kalmayacak, *geleceğin altyapı dönüşümünde stratejik bir rol üstlenecektir*.