DeFAI devrimi: Yapay zeka destekli merkeziyetsiz finans güvenlik sınavında

Yapay zekayla çalışan merkeziyetsiz finans, yani *DeFAI*, blokzincir tabanlı inovasyonun bir sonraki evresi olarak öne çıkıyor. Otomatik çalışan yapay zeka botlarının işlem yürütme, risk yönetimi ve yönetişim katılımı gibi görevleri üstlenmesi, klasik akıllı kontratların ötesine geçen bir teknoloji sıçraması olarak kabul ediliyor. Ancak bu hızlı gelişim süreciyle birlikte yeni güvenlik tehditleri ve zayıf noktalar ortaya çıktığına dair uyarılar da artıyor.

Geleneksel akıllı sözleşmeler genellikle “eğer X olursa, Y gerçekleşir” mantığı üzerine kurulu. Bu sade yapı sayesinde şeffaflık ve doğrulanabilirlik gibi güçlü yönleriyle web3 ekosisteminde geniş kullanım alanı buldu. Öte yandan, DeFAI’nin temelini oluşturan yapay zeka ajanları olasılıksal kararlara dayanıyor. Önceki veri girişleri, bağlam ve gerçek zamanlı piyasa hareketlerine göre esnek davranan bu sistemler, belli ölçüde belirsizlik içeriyor. Bu da, sistem içinde beklenmedik hatalara ya da savunmasız noktalara yol açabilecek bir durum yaratıyor.

Örneğin, belirli piyasa desenlerini analiz edip milisaniyeler içinde işlem gerçekleştiren yapay zeka botları şimdiden birçok DAO’da (merkeziyetsiz otonom organizasyon) test ediliyor. Ancak bu botların çoğunun hâlen merkezi yapıya sahip web2 altyapısı üzerinde çalışıyor olması, web3’ün *tek hata noktası (SPoF)* gibi temel zaaflarını açığa çıkarıyor. Daha da endişe verici olan, bu yapay zeka ajanlarının beslendiği verilerin manipüle edilme riskidir.

Mesela, merkeziyetsiz borsalar (DEX) arasında arbitraj fırsatlarını analiz eden bir yapay zeka, eğer sahte ve yanıltıcı verilere dayanarak işlem yaparsa beklenen kâr elde edilemeyeceği gibi, *likidite havuzundaki fonların erimesi gibi ciddi riskler* doğabilir. Böyle bir durumda zarar gören yapay zeka ajanı, bütün protokolün hatalı işlemesine ya da daha büyük siber saldırılara zemin hazırlayabilir. Sorun şu ki, bu saldırı yolları çoğu zaman tespit edilmesi oldukça güç senaryolardır. Bugünkü yapay zeka sistemlerinin çoğu ‘kara kutu’ olarak değerlendirilir; bu da karar verme sürecini dışardan şeffaf şekilde izlemeyi neredeyse imkânsız kılar. Bu durum, web3’ün özünde yer alan *şeffaflık ve doğrulanabilirlik* ilkeleriyle ciddi bir çelişki içindedir.

Dolayısıyla, DeFAI'nin yaygınlaşması yalnızca yeni bir teknolojiyi adapte etmekle sınırlı kalmamalı. Tüm sektör genelinde *güvenlik için ortak sorumluluk modeli* benimsenmeli. Geliştiriciler, kullanıcılar ve bağımsız denetleyiciler, düzenli güvenlik simülasyonları, kod denetimleri ve ‘red team’ testlerine dahil edilmelidir. Yapay zeka modellerinin kaynak kodlarının açık olması, iyi belgelenmiş yapılarla şeffaflığın sağlanması da eşzamanlı hayata geçirilmelidir.

Bu teknoloji yalnızca akıllı sözleşme yürütmekle kalmayıp, varlık saklama ya da yönetişimde oy kullanma gibi görevleri de yerine getirmeye başladı. Bu yüzden *yapay zekaların niyetini ve amacı doğrulamak*, artık ‘güven’in temel yapı taşı hâline gelmiş durumda. Merkeziyetsiz sistemlerde 'niyetin ve amacın' nasıl tutarlı bir şekilde ispatlanabileceği üzerine ciddi bir düşünme zamanı geldi.

İleride sıfır bilgi kanıtı gibi kriptografi temelli teknolojiler, AI davranışlarını doğrulamanın bir yolu olarak değerlendirilebilir. Aynı şekilde, işlem geçmişini izleyebilecek zincir üstü doğrulama altyapıları da geliştirilmelidir. Ayrıca, yapay zeka teknolojilerine dayalı yeni akıllı kontrat izleme sistemlerinin de sisteme entegre edilmesi gerekiyor. Ancak en azından şimdilik, *detaylı denetim, yoğun stres testleri ve net şeffaflık protokolleri*, en etkili savunma mekanizmaları olarak öne çıkıyor.

*DeFAI doğası gereği güvensiz* değil; asıl dikkat edilmesi gereken nokta, mevcut web3 altyapılarıyla olan farklılıkları. Fakat teknik gelişim hızı güvenlik önlemlerinin önüne geçmiş durumda. Dolayısıyla bu alandaki düşüncesiz genişleme girişimleri, ciddi sonuçlar doğurabilir. Yapay zekaların kullanıcı varlıklarını yönettiği ve protokol yönünü tayin ettiği bir gelecek yaklaşıyor. Bu süreçte yapay zeka kodundaki *tek bir satır* bile potansiyel bir güvenlik açığına dönüşebilir.

*DeFAI’nin sağlıklı ve güvenli şekilde kök salabilmesi için, güvenlik ve şeffaflık odaklı bir mimari anlayış şart.* Aksi takdirde, merkeziyetsizlikle önlenmek istenen tehditler, bizzat yapay zeka tarafından oluşturulabilir.