Kripto vadeli işlemlerde marjin sistemi: Yatırımcılar için hayati kılavuz

Kripto para vadeli işlemlerinde ‘marjin’, sadece bir teminat değil. Aynı zamanda açık pozisyonların korunmasında ‘olmazsa olmaz’ rol oynayan *kilit teminat varlığı* ve likidasyon riskini belirleyen esas kıstastır. Bu nedenle ister yeni başlayan, ister deneyimli yatırımcı olun, marjin sisteminin nasıl çalıştığını doğru şekilde anlamak, dalgalı piyasada ayakta kalmak isteyen herkes için *kaçınılmaz bir gereklilik* haline geliyor.

Vadeli işlem marjini genel olarak üç ana kısımdan oluşuyor: başlangıç marjini, sürdürme (bakım) marjini ve değişken marjin. Bunlardan ilki olan **başlangıç marjini**, kredi güvencesi yerine doğrudan sermaye temelli sözleşme açılmasına izin veren bir tür ‘niyet teminatı’. Örneğin, Bitcoin(BTC) vadeli işleminde 1 kontrat (1 BTC) fiyatının 65.000 dolar olduğunu varsayalım. Eğer başlangıç marjin oranı %5 olarak belirlenmişse, yatırımcının hesabında bulunması gereken teminat miktarı 3.250 dolar civarına denk gelir.

**Sürdürme marjini**, pozisyonun elde tutulabilmesi için gerekli minimum teminattır. Hesaptaki bakiye bu seviyenin altına düşerse, sistem pozisyonu otomatik olarak likide edebilir. Bu genellikle başlangıç marjinin %75 ila %90'ı civarında belirlenir. *Yüksek volatilite* dönemlerinde yatırımcıların fazladan %10-15 oranında bir güvenlik marjı bulundurması şiddetle önerilir.

Buna ek olarak işlem yapanın riskini canlı olarak yöneten bir diğer unsur da **değişken marjindir**. Bu sistem, kripto varlığın fiyatı değiştikçe ortaya çıkan kar/zarar farklarını anlık olarak hesaplar. Bu sayede hem borsa hem de yatırımcı pozisyon riskine karşı sürekli olarak güncel kalabilir. Marjin hesaplama yöntemleri borsadan borsaya değişkenlik gösterebilir. Bazı platformlar geleneksel ‘SPAN’ modelinden daha gelişmiş bir sistem olan ‘Value-at-Risk’ yaklaşımına geçerek risk ölçümünü daha da hassaslaştırıyor.

Her borsa sözleşme bazlı teknik dökümanlar yayımlayarak marjin hesaplamalarında şeffaflık sağlamaya çalışıyor. Bu dokümanlarda; sözleşme büyüklüğü, güncel vadeli fiyat, marjin oranı ve ödeme birimi gibi detaylar yer alıyor. Özetle marjin hesaplama *3 adıma* dayanıyor: Sözleşme büyüklüğü x güncel fiyat ile nominal değer elde ediliyor, ardından bu miktara başlangıç marjin oranı uygulanıyor. Son olarak ilgili işlem komisyonu da ekleniyor. Bu ücretler borsaya göre farklılık gösterebilir.

Marjin risk yönetimini kolaylaştırmak için birçok platform kullanıcılarına gelişmiş araçlar sunuyor. Örneğin, gerçek zamanlı kontrol paneli, marjin uyarı bildirimleri ve pozisyonu otomatik kapatma emirleri gibi özellikler yaygınlaştı. Kraken gibi bazı borsalar ise kullanıcı güvenini artırmak amacıyla cüzdanda tutulan varlıkların doğruluğunu kanıtlayan ‘Proof-of-Reserves’ sistemini de hayata geçirdi.

Eğer hesabınızdaki değer sürdürme marjinin altına inerse üç seçeneğiniz var: Yeni teminat yatırımı, pozisyonun bir kısmını gönüllü kapatma veya sistemi pozisyonu otomatik olarak tasfiye etmesi için serbest bırakma. Özellikle kripto piyasalarının 24 saat açık olması nedeniyle **ani değişimlere hızlı müdahale** büyük önem taşıyor.

Marjinle işlem yapan kullanıcıların sıkça sorduğu sorulardan biri de birden fazla pozisyon arasında marjin paylaşılabilir mi sorusu. Cevap: platforma bağlı. Bazı borsalar portföyünüzdeki toplam fonun tüm pozisyonlar arasında dağıtılabildiği ‘çapraz marjin’ imkanı sunarken, çoğu ise her pozisyonun kendi içinde izole edildiği ‘izole marjin’ modelini tercih ediyor. Her iki sistemin avantajları farklı olduğundan hangi yaklaşımın sizin yatırım tarzınıza uygun olduğunu net şekilde belirlemek gerekiyor.

Sonuç olarak, kripto vadeli işlemlerde marjin kullanımı yüksek kâr fırsatları sunsa da aynı ölçüde *ciddi zarar riski* de taşır. Bu nedenle temel marjin kurallarına hakim olmak ve piyasadaki oynaklıklara karşı güçlü bir risk yönetimi stratejisi oluşturmak, her yatırımcının önceliği olmalı.