Gana, kripto şirketlerine VASP lisansı zorunluluğu getiriyor

Gana Merkez Bankası, ülkede hızla artan kripto para talebine karşılık olarak, bu yıl Eylül ayına kadar yeni bir ‘sanal varlık hizmet sağlayıcıları (VASP)’ lisans sistemi getirmeyi planlıyor. Açıklamaya göre, Gana sınırları içinde faaliyet gösteren tüm kripto para şirketlerinin ise en geç 15 Ağustos’a kadar Merkez Bankası’na kayıt yaptırmaları gerekiyor. Gana, bu hamleyle birlikte Batı Afrika bölgesinde en aktif dijital varlık düzenleme girişiminde bulunan ülkeler arasında öne çıkmaya başladı.

24’ünde (yerel saatle), Bloomberg’in aktardığına göre, Gana Merkez Bankası şu anda ülke çapında kripto varlıklara yönelik kapsamlı bir düzenleyici çerçeve üzerinde çalışıyor ve bu sistemin en erken 2025 Eylül ayında kamuya açıklanması bekleniyor. Ülkede yaklaşık 3 milyon yetişkin kripto para kullanıyor. Bu da toplam nüfusun yaklaşık %17’sine denk geliyor. Bu nedenle, kripto piyasasına yönelik ‘kurumsal altyapı’ kurulması artık ertelenemez bir zorunluluk haline gelmiş durumda.

Bu düzenleme atağı aynı zamanda ulusal para birimi olan Cedi’nin ciddi dalgalanmalardan etkilenmesine karşı alınan ekonomik önlemler arasında yer alıyor. Geçen yıl yaklaşık %20 oranında değer kaybeden Cedi, bu yılın başından itibaren %40’tan fazla değerlendi. Bu durum ülkede fiyat istikrarını daha da zorlaştırdı. Merkez Bankası, kripto para işlemlerinin ‘merkezsizliği’ ve ‘anonimliği’ nedeniyle, ekonomik akışların tam olarak izlenemediğini ve bu durumun ‘vergi toplamada zayıf noktalar’ oluşturduğunu düşünüyor.

Gana Merkez Bankası Başkanı Johnson Asiama, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, “Birçok vatandaş kripto paralar üzerinden yurtiçine ve yurtdışına para transferi yapıyor, ürün ve hizmet ödüyor. Ancak bu işlemlerin büyük kısmı devlete bildirilmiyor ve resmî istatistiklerde yer almıyor,” diyerek mevcut sistemin denetim zorluklarını ifade etti.

Temmuz 2023 ile Haziran 2024 arasındaki 12 aylık dönemde Gana içinde gerçekleştirilen toplam kripto para işlem hacmi yaklaşık 3 milyar dolar (yaklaşık 4 trilyon 170 milyar ₩) olarak kaydedildi. Bu rakam, Sahra Altı Afrika’daki toplam 125 milyar dolar (yaklaşık 173 trilyon 750 milyar ₩) hacmin önemli bir kısmını temsil ediyor. Bu da Gana’yı kıtanın en aktif kripto oyuncularından biri haline getiriyor.

Buna paralel olarak, daha önce belirtilen tarihe kadar tüm VASP’lerin Merkez Bankası’na kayıt yaptırması zorunlu hale geldi. Kayıt koşulu; şirketin Gana merkezli olup olmaması, fiziksel bir ofisinin bulunup bulunmaması gibi kriterlerden bağımsız şekilde, Ganalı kullanıcılara kripto borsası, dijital varlık cüzdanı, saklama hizmeti veya sabit coin (stablecoin) gibi ürün sunan tüm platformları kapsıyor. Ancak bu kayıt ile doğrudan ‘faaliyet izni’ verilmiş olmuyor. Kayıt yaptırmayan şirketler, sonraki lisans değerlendirme sürecine katılamama riskiyle karşı karşıya kalabilir.

Gana’nın bu adımı, küresel düzeydeki kripto düzenleme faaliyetleriyle aynı eksende ilerliyor. 18 Temmuz’da, ABD Başkanı Trump, ‘GENIUS Yasası’na imza atarak sabit coin kuralları ve net bir yasal çerçevenin temellerini atmıştı. Aynı şekilde Afrika, Avrupa ve Asya’daki pek çok ülkede de VASP lisans sistemlerine geçiş, kara para aklamayla mücadele kurallarının güçlendirilmesi ve kullanıcı koruması alanlarında ilerlemeler sürüyor.

Her ülkenin düzenleyici hızı ve sertliği farklı olsa da, ‘kripto paraların geleneksel finans dünyasına entegrasyonu artık kaçınılmaz bir gelişme’ olarak değerlendiriliyor. Gana’nın bu süreçteki kararlı tutumu, gelişmekte olan ekonomilerin mevcut finans altyapıları ile dijital varlık ekosistemini nasıl birlikte işleteceği konusunda önemli bir örnek teşkil ediyor.