Kripto piyasasında 'ayı saldırısı' tehdidi: Manipülasyonla panik satışa zemin hazırlanıyor

Kripto para piyasasında yaşanan her dalgalanma doğal olmayabiliyor. Fiyat düşüşünden kar elde etmeyi amaçlayan ‘ayı saldırısı’ (bear raid) bunun en belirgin örneklerinden biri. Bu stratejide büyük sermayeye sahip ‘balina’ yatırımcılar, açığa satış pozisyonları, yanıltıcı bilgiler ve yüksek hacimli satışlarla piyasayı sarsarak *panik satış* ortamı yaratıyor; fiyatlar düşünce ise ucuzdan geri alım yaparak kazanç sağlıyorlar.

Ayı saldırısı, basit bir fiyat düzeltmesinden çok daha fazlası; bilinçli bir *piyasa manipülasyonu*. Genelde süreci büyük satışlarla başlatıp panik tetikleyerek fiyatları hızla aşağı çekerler. Ardından açığa satışlarını kapatarak ya da düşük seviyelerden alım yaparak kar elde ederler. Bu durum, piyasada ciddi *dalgalanmalara* yol açarken kaldıraçlı pozisyonların büyük bölümü tasfiye edilir ve bireysel yatırımcı güveni ciddi zarar görür.

Buna 2022 Mayıs’taki Terra ve Luna çöküşü örnek verilebilir. Uluslararası Ödemeler Bankası’na (BIS) göre, çöküş öncesinde büyük yatırımcılar ani satışlarla kar sağlarken, küçük yatırımcılar hızla düşen fiyatlara kapılarak zarar gördüler. Aynı yılın Kasım ayında FTX borsasının iflasında da benzer bir tablo yaşandı. BIS raporlarında, fiyatlar düştükçe balinaların satış yaptığı, küçük yatırımcıların ise alım yaptığı tekrar eden bir düzen olarak öne çıktı.

Ayı saldırısı belli aşamalardan oluşur. İlk olarak balinalar ya açığa satış pozisyonu alır ya da alım planı hazırlar. Ardından büyük satışlarla piyasa psikolojisini bozarlar. Bu süreçte sosyal medyada *olumsuz söylentiler* veya *yanlış haberler* yayarak panik havasını derinleştirirler. Büyüyen korku ortamı panik satışlara ve otomatik tasfiyelere neden olarak fiyatı daha da düşürür. Son adımda ise açığa satış pozisyonlarını kapatır ya da düşük fiyattan yeniden alım yaparak kazanç sağlarlar.

Bu tür manipülasyonların önünü açan faktörlerden biri de kripto para piyasalarının *düşük likiditeye* sahip olması. Geleneksel finansal piyasalara göre daha az sayıda yatırımcı bulunduğundan, tek bir büyük işlemle fiyatlar ciddi şekilde etkilenebiliyor. Ayrıca spoofing, sahte emirler ve algoritmik işlemler gibi karmaşık teknikler de balinalar tarafından kullanılabiliyor; bu da bireysel yatırımcının işini daha da zorlaştırıyor.

Yine de bazı durumlarda ayı saldırıları, gerçekte sorunlu projelerin çökerek gün yüzüne çıkmasına ya da aşırı değerlenmiş varlıkların fiyatlarının makul seviyelere inmesine sebep olabilir. Ancak genellikle bu saldırılar küçük yatırımcıya doğrudan *zarar* verirken, piyasadaki güvene de büyük darbe indiriyor.

Ayı saldırılarının belirtilerini önceden tespit edip buna göre hareket etmek önemli. Örneğin habersiz ani düşüşler, işlem hacimlerinde patlama, hızlı toparlanmalar ve yoğun korku havası en yaygın işaretler arasında yer alıyor. Özellikle balina cüzdanlarında görülen büyük hareketler de dikkat edilmesi gereken işaretler arasında. Eğer bu cüzdanlardan borsalara yüklü miktarda fon yatırılıyorsa, bu genelde kısa vadeli bir satış baskısı anlamına geliyor.

Kendini korumak isteyen yatırımcıların birkaç temel stratejiye başvurması gerekiyor. Öncelikle *zarar durdur* (stop-loss) emri ile beklenmedik düşüşlere karşı hazırlıklı olunmalı. Ayrıca portföyünü çeşitlendirmek, fiyat grafiklerini düzenli analiz etmek ve aşırı riskli işlemlerden kaçınmak yatırımcıyı korur. En önemlisi, iyi regüle edilmiş ve güvenliği yüksek borsalar tercih edilmeli ve balina cüzdan hareketleri gibi piyasa aktiviteleri yakından izlenmeli.

Bu konuda düzenleme ihtiyacı da her geçen gün daha çok konuşuluyor. Piyasa serbestliğini savunan bazı kesimler, aşırı müdahaleye karşı çıksa da ayı saldırısı gibi açık manipülasyonların *regülasyonla engellenmesi* gerektiği yönündeki çağrılar artıyor. ABD’de Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu(SEC) ile Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu(CFTC), piyasadaki manipülatif işlemlerle mücadele ediyor. Avrupa Birliği(EU) ise ‘Kripto Varlık Piyasaları Regülasyonu’ (MiCA) yasasıyla sistematik bir yanıt vermeye hazırlanıyor.

Kripto dünyasının güvenilirlik ve sürdürülebilirliğini artırması için manipülasyonlara karşı daha sıkı denetimlerin ve yatırımcıyı koruyan önlemlerin uygulanması şart. Ayı saldırıları sadece bireysel karar mekanizmalarını etkilemekle kalmıyor, aynı zamanda tüm ekosistemin *gelişimini engelleyen* ciddi bir tehdit oluşturuyor.