Uzman Uyardı: Yapay Zekâ Şirketleri Veri Tekeli Kuruyor, Kripto Sektörü Seyrediyor

Kripto sektörü son on yılda ‘merkeziyetsizlik’ ilkesini yaymaya odaklanırken, yapay zekâ(AI) endüstrisi sessizce tarihinin en büyük *tekel* yapılarından birini inşa etti. Özellikle Google, OpenAI ve Anthropic gibi şirketler devasa boyuttaki verileri sahiplenerek *tekelleşme avantajı* elde ederken, kripto sektörü hâlen yalnızca merkeziyetsiz finans(DeFi) projelerinin kopyalanmasına yoğunlaşıyor.

OpenLedger projesinin ana katkı sağlayıcılarından Ram Kumar, kaleme aldığı son yazısında bu duruma dikkat çekti. Kumar’a göre, AI şirketleri milyarlarca hatta trilyonlarca veri ‘token’ını model eğitimi için kullanıyor ve 2025 yılına kadar bu sektörden 300 milyar dolarlık (yaklaşık 414 trilyon Kore wonu) gelir bekleniyor. Kumar, “Bu şirketler şimdiden devasa bir veri tekeli oluşturdu. Bu, protokol seviyesindeki tartışmalardan çok daha ciddi bir tehdittir,” diyerek durumu özetledi.

Son yıllarda Bitcoin(BTC) cephesi blok boyutu tartışmalarına, Ethereum(ETH) topluluğu ise maksimum çıkarılabilir değer (MEV) sorununa odaklandı. Ancak bu sırada AI şirketleri internet üzerindeki bilgi varlıklarını topladı ve *kapalı sistemler* içinde eğittikleri modellerle insan bilgisini merkezileştirdi.

Kumar, kripto sektörünün merkeziyetsiz finans altyapıları kurarken “*merkezileşmiş zekâ*” olgusuna bir alternatif üretememesini büyük bir hata olarak nitelendirdi. Ona göre bu durum, varoluşsal bir tehdide göz yummak anlamına geliyor.

Kumar’ın altını çizdiği önemli noktalardan biri de yapay zekâ verilerinin *taşınamaz* özellikte olması. Bu verilerle oluşturulan devasa temelli modellerin eğitimi aylar sürüyor ve maliyeti en az 100 milyon doları buluyor. Bir kez tamamlandığında ise bu sistemlerin yeniden üretimi neredeyse imkânsız hale geliyor. Örneğin, OpenAI büyük yayın kuruluşlarıyla *özel veri anlaşmaları* yaparken, Google 20 yıllık arama geçmişi verilerini, Meta ise 15 yıllık sosyal ağ geçmişini kullanıyor. Bilgiye erişim konusundaki bu fark zamanla daha da derinleşiyor.

Ancak kripto dünyasındaki girişimciler dikkatlerini hâlâ *token teşvik modelleri* ve *kâr odaklı DeFi genişlemeleri*ne veriyor. Kumar bu yaklaşıma karşı çıkarak, “Bugün inşa edilmesi gereken asıl altyapı NFT pazar yerleri değil; verisetlerine katkı yapanları kaydedebilecek, sahipliği kanıtlayabilecek bir seviye olmalı,” dedi. Ona göre yalnızca böyle bir temel altyapı sayesinde AI devlerine karşı durulabilir.

Kumar ayrıca Ethereum’un ilk yıllarda ‘yavaş bir bilgisayar’ diye küçümsendiğini, Chainlink(LINK) gibi projelerin yıllar süren altyapı çalışmalarıyla değer kazandığını hatırlatarak, “Gerçek değer o sıkıcı ama temel işleri yapmaktan gelir” yorumunu yaptı.

Teknik olarak tüm bu öneriler karmaşık konsensüs algoritmalarına ya da deneysel şifreleme tekniklerine gerek olmadan da yapılabilir. Kumar, eğitime sunulacak verilerin önce şifrelenerek lisanslanması, kullanılan verinin kaydının tutulması ve AI modelinin kâr getirmesi durumunda bu gelirin otomatik olarak veri sağlayıcılara dağıtılması gerektiğini savundu.

“Bitcoin merkez bankalarının para tekelini kırmak, Ethereum ise az sayıda şirketin hesaplama gücü tekelini önlemek için doğdu,” diyen Kumar, “Peki ya AI şirketlerinin insan zekâsını ve bilgi düzenini *tekelleştirmesi*? Eğer buna bir engel konulamazsa, kripto hareketi bugüne dek anlattığı her şeyin anlamını yitirebilir,” uyarısında bulundu.

Kumar’ın son sözleri ise oldukça netti: “Önümüzdeki iki yıl içinde gerekli altyapılar kurulmazsa, şu anda AI şirketlerinin oluşturduğu *veri tekeli* doğanın kanunu gibi kalıcı hale gelecek. Böyle devam ederse, blokzincir yalnızca merkeziyetsizlik vaat eden ama asla gerçekleştiremeyen bir hareket olarak anılacak.”