İran'da Ekonomik Kriz Bitcoin'e Yönelişi Tetikledi

İran’da Ekonomik Kriz Derinleşiyor: Rial Değersizleşirken Halk Bitcoin’e Yöneliyor

İran para birimi rijal, ülke tarihinin en düşük seviyesine gerileyerek dalgalanmayı tetikledi. Ekonomik krizle boğuşan İran’da halk, giderek ağırlaşan yaşam maliyeti ve hükümetin para politikası konusundaki başarısızlığına karşı tepkisini sokaklara taşırken, Bitcoin(BTC) bu karmaşanın ortasında olası bir 'alternatif' olarak öne çıkıyor.

29’unda (yerel saatle), yerel basın kaynaklarına göre rijal, hafta sonu itibarıyla ABD doları karşısında 1 dolar = 1,420,000 rijal seviyesine kadar geriledi. Bu oran, 2015’te imzalanan nükleer anlaşma sırasındaki döviz kuruyla kıyaslandığında yaklaşık 44 kat değer kaybı anlamına geliyor. Ekonomik güven erirken ülkede alım gücü çöktü, halk temel ihtiyaçlarına dahi ulaşmakta zorlanıyor.

Bu gelişmelerin hemen ardından İran Merkez Bankası Başkanı Muhammed Rıza Farzin pazartesi günü görevinden istifa etti. Tahran’da yer alan ünlü Büyük Çarşı (Grand Bazaar) da dahil olmak üzere İsfahan, Şiraz ve Meşhed gibi büyük şehirlerde binlerce esnaf kepenk indirerek hükümet politikalarına karşı protestolara katıldı. Gösterilere halkın yoğun katılım göstermesi, mevcut iktidara duyulan toplumsal güvensizliği gün yüzüne çıkardı.

Bitwise CEO’su Hunter Horsley ise yaptığı açıklamada “Ekonomik felaketler tarih boyunca vardı, bugün de var. Bitcoin, bireylerin kendilerini koruması için yeni bir seçenek,” diyerek Bitcoin’in enflasyonist baskılara karşı *alternatif bir koruma aracı* olabileceğini dile getirdi.

Daralan ekonomiyle birlikte İran sokaklarındaki tansiyon giderek yükseliyor. Göstericiler yalnızca döviz kurundaki çöküşe değil, yüksek yaşam maliyetleri ve sistematik ekonomik başarısızlığa da tepki gösteriyor. “Korkma, biz birlikteyiz!” ve “Diktatör ölsün!” gibi sloganlar eşliğinde birçok şehirde kitlesel protestolar devam etti. Bazı bölgelerde göstericiler ve güvenlik güçleri arasında çatışmalar yaşanırken, polis ekiplerinin geri çekildiği anlar kameralara da yansıdı.

İran devleti ise olayları yalnızca ‘ekonomik hoşnutsuzluk’ olarak nitelendirse de sosyal medyaya düşen görüntülerde mollalara ait araçlara yönelik saldırılar ve doğrudan rejim karşıtı ifadeler dikkat çekti. İran’daki kriz yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda siyasal sistemin meşruiyetine yönelik derin bir sorgulamanın da fitilini ateşliyor.

2023 Aralık ayı itibarıyla İran’da enflasyon oranı yıllık bazda yüzde %52,6’ya ulaşırken, gıda fiyatları %72 ve ilaç fiyatları %50 arttı. Birçok uzman, İran ekonomisinin ‘hiperenflasyon’ eşiğinde olduğuna dikkat çekiyor. Buna ek olarak geçtiğimiz haziranda İsrail ile yaşanan 12 günlük savaş, eylül ayında Birleşmiş Milletler tarafından devreye alınan ‘snapback yaptırımları’ gibi gelişmeler ülkenin döviz rezervlerine ciddi zarar verdi. Son olarak hükümetin benzin sübvansiyonlarında yaptığı değişiklik, mevcut ekonomik baskıyı daha da artırdı. Artık aylık sınırın üzerindeki yakıt tüketimi için üç katı fiyat ödenmesi gerekiyor.

Bu kriz ortamında İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan para ve finansal sistemde reform sözü verdi. Görevden alınan Merkez Bankası Başkanının yerine, daha önce ekonomi bakanlığı yapmış olan Abdolnaser Hemmati atandı.

Tüm bu çalkantıların gölgesinde, Bitcoin gün içinde 87,000 dolar civarında işlem görerek *istikrarlı fiyat hareketi* sergiledi. Klasik finans piyasalarının teknolojik hisselerde yaşadığı volatilitenin aksine, dijital varlıkların bazı yatırımcılar nezdinde ‘güvenli liman’ rolü üstlendiği yönündeki beklentiler güçleniyor.

Kripto para dünyasındaki isimler, Bitcoin’in merkez bankalarına ve hükümet politikalarına olan bağlılığı ortadan kaldırması nedeniyle alternatif bir rezerv birimi olabileceğini savunuyor. Coinbase CEO’su Brian Armstrong da bu duruma dikkat çekerek, “Bitcoin, doların aşırı genişleyen para arzına karşı bir denge unsuru olabilir” yorumunda bulundu.

İran’daki rejim gibi sıkı merkezi yapılar altında varlıklarını *korumaya çalışan bireyler* için Bitcoin’in sağladığı çıkış kapısı, kripto paraların gelecekteki rolüne dair küresel düzeyde fikirleri yeniden gündeme getiriyor. Bu tür örnekler, bireylerin geleneksel finans sistemleri dışında ekonomik özgürlük arayışlarını görünür kılıyor.